تاریخچه پرورش شترمرغ در ایران و جهان
تاریخچه پرورش شترمرغ در جهان
بیش از ۲۰ میلیون سال پیش، اسلاف شترمرغ های امروزی در کمربند وسیعی که از اسپانیا درغرب آغاز و در طول کرانه های شمالی مدیترانه امتداد یافته و به چین در شرق ختم می شد، ساکن بوده اند. تنها یک میلیون سال از زمانی که شترمرغ ها به آفریقا مهاجرت کرده درشمال، شرق، جنوب این قاره اقامت گزیدند می گذرد.
توجه انسان به شترمرغ و محصولات آن تقریباً به ۷۵۰۰ سال پیش برمی گردد. مصریان باستان از پرهای متقارن شترمرغ بعنوان سمبل عدالت و از تخم هایش برای مصارف دارویی استفاده می کردند. فرعون از بادبزن ساخته شده از پرهای شترمرغ در سفرهایش به سرزمین های دور استفاده می کرد.
درتاریخ اساطیری یونان نیز شترمرغ ها قبل از پیدایش ارابه جایگاه خاصی به عنوان حیوانات باربر به خود اختصاص می دهند.
اولین پرورش شترمرغ در باغ وحش در انتهای قرن نوزدهم در مارسی انجام گرفت. شترمرغ ها در سال ۱۹۰۶ توسط کارل هاگن بک وارد آلمان شدند، ورود شترمرغ ها به آلمان بیانگر قابلیت سازگاری با محیط بیگانه می باشد. زیرا توانستند چندین سال را در مرزهای برفی شمال آلمان واقع در استلینگن بسر برند.
در همین ایام پرورش شترمرغ در آفریقای جنوبی در جریان و نزدیک به اولین نقطه اوج خود بود. اگر چه نگهداری شترمرغ در ناحیه کیپ، از قرن هیجدهم رواج داشته است اما علاقه جدی به پرورش شترمرغ از حدود سال ۱۸۶۰ به بعد متداول گشت. منطقه لیتل کارو در اطراف شهر ادشورن بزودی به مرکز صنعتی پرورش شترمرغ تبدیل گشت. از سال ۱۸۷۰ به بعد در پی نیاز بازار اروپا به پرهای شترمرغ، توسعه زیادی پیدا کرد.
ترقی ناگهانی در ارزش پر شترمرغ در سال ۱۹۱۳ به اوج خود رسید اما خیلی زود و بطور ناگهانی متوقف شد. این توقف ناگهانی اساساً بعلت جنگ جهانی اول و نقش ماشین های موتوردار بود. بعد از خاتمه جنگ جهانی اول تا اواسط دهه ۱۹۸۰ چرم شترمرغ اهمیت زیادی یافت. علت علاقه مجدد کشاورزان به شترمرغ را از سال ۱۹۸۰ میتوان به کشف گوشت آن نسبت داد، گوشتی که تمام ویژگی های کیفی مورد علاقه مشتریان خوش سلیقه را داشت.
تاریخچه پرورش شترمرغ در ایران
ورود هر صنعت نوپایی به کشور نیاز به تحقیقات اولیه در این زمینه دارد. به طور نمونه، چین همزمان با ایران پرورش شترمرغ را آغاز کرد در حالی که در یک برهه ۱۰ ساله پیش از آن تحقیقات خود را انجام داده بود و با ظرفیت بالا واردات این پرنده را آغاز کرد اما در ایران همزمان با واردات، تحقیقات و تولید آن شروع شد. چین اکنون سالانه ۱۰۰۰۰۰ قطعه شترمرغ تولید می کند در صورتی که ما در ایران تولید آنچنانی نداریم و هنوز وارد کننده هستیم.
قفل این صنعت در دهه ی ۷۰ در ایران باز شده ولی هنوز گوشت شترمرغ بطور چشمگیری بازار خود را پیدا نکرده است، و سرانه مصرف گوشت شترمرغ در ایران به ازاء هر نفر در حال حاضر فقط ۱۵۰ – ۱۰۰ گرم است. بازار شترمرغ در ایران فعلاً در مرحله تکثیر است و فاز نهایی آن که صادرات و مصرف است در صورت تداوم صنعت و سود آوردی در آینده نزدیک آغاز خواهد شد. البته کارگزار این صنعت در ایران بخش خصوصی است. صنعت پرورش شترمرغ در ایران از اواخر دهه ی ۷۰ شروع و پایه گذاری شده و تاکنون گسترش و پیشرفت موفقیت آمیزی در اکثر نقاط کشور داشته است. در سال های اولیه جوجه و یا تخم نطفه دار از خارج کشور وارد و پس از پرورش، در سنین مختلف به فروش می رسیدند. اکنون ایران خود تخم شترمرغ، جوجه و مولد مادر تولید می نماید. در این مدت نتایج بدست آمده از تحقیقات در نحوه زیست این پرنده در کشور همگی نشان دهنده ی این بود که پرورش شترمرغ به عنوان یک صنعت سودآور و با آینده درخشان می تواند مورد توجه قرار گیرد ولی در سال های ۹۰ و ۹۱، به دلیل عدم ثبات در قیمت مواد خوراکی از جمله کنجاله سویا و ذرت باعث شد که شرکت های زیادی اقدام به تعطیلی نمودند.
تحقیقاتی در مورد نژاد مناسب شترمرغ برای ایران انجام نگرفته است. در دهه های اخیر با رشد تعداد دام متکی به مرتع و خروج مرتع از حالت تعادل، ضمن کاهش چشم گیر اثرهای عملیات اصلاحی و احیایی سالانه، روند تولید علوفه نیر سیر افزایشی داشته و در اثر این تغییرات، نقش اکولوژیکی و زیست محیطی مراتع کشور کاهش یافته است. آثار ملموس این افزایش فشار به مراتع، افزایش فرسایش خاک و هدر رفتن به صورت روان آب و تعداد سیل سالانه، کاهش متوسط وزن لاشه گوسفند و بز به ترتیب ۶ و ۱/۸ کیلوگرم بوده است.
با توجه به این نکته که حدود ۵۰ درصد وسعت ایران را مناطق بیابانی، زمین های پست و اراضی کم تولید تشکیل می دهد، می توان نتیجه گرفت که شرایط اقلیمی و جغرافیایی حاکم بر کشور و هم چنین کاهش اثرهای چرای دام، زمینه بسیار مناسبی را برای ایجاد و گسترش صنعت پرورش شترمرغ در اکثر نقاط فراهم آورده است و با اتخاذ تدابیر صحیح و تصمیمات مناسب می توان نهایت بهره برداری را از این شرایط ایده آل به عمل آورد و حتی زمینه را برای صادرات فراورده های حاصل از این حیوان را به عمده کشورهای متقاضی اروپا و حوزه خلیج فارس فراهم آورد.
