اهمیت پروژه های آبخیزداری در مناطق جنوبی
عملیات آبخیزداری چه فواید و اهمیتی دارد؟ و چقدر می‌تواند روی طبیعت منطقه‌ای ثمربخش باشد؟ برای دانستن این سوالات مطالبی را از سایت‌های خبری معتبر گرداوری کردیم که در این پست می‌توانید آن را بخوانید.
پیش از این از این لینک در رابطه با طرح جامع آبخیزداری و مرتع داری شهید بابا حسن صحبت کرده بودیم. این طرح یکی از پروژه‌های بزرگی است که در حوزه‌ی آبخیزداری و مرتعداری در منطقه در حال انجام است. این پروژه بعد از انجام تحقیق و پژوهش‌های لازم و بررسی طرح توسط متخصصین در این حوزه با اخذ مجوزهای لازم از سال ۹۴ کار خود را آغاز کرده است.
اهمیت این موضوع در منطقه ی گرمسیری مانند جنوب استان فارس که بارندگی آن موسمی و گاهی سیل آسا است به وضوح روشن است. طرح آبخیزداری در این مناطق از جهات مختلفی مورد توجه است. کنترل آب از طرفی باعث استفاده بهینه از نعمت الهی است و مانع هدر رفت آن می شود و از سوی دیگر در مواقع بارش های سیل آسا مانع فرسایش خاک و آسیب به مراتع و زمین های کشاورزی خواهد شد. این موضوع ضرورت توجه مسئولین، متولیان امر و خیرین شهر برای بها دادن به پروژه های آبخیزداری را در منطقه، می طلبد.
عملیات آبخیزداری خدمات با اهمیتی به مردم و منابع طبیعی ارائه می دهد که می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- تامین منابع آب شیرین برای مردم شهرها و روستاها
- تنظیم جریان منابع آبی
- حفظ کیفیت آب
- حفاظت از منابع طبیعی(آب، خاک و پوشش گیاهی) جهت تامین معیشت مردم محلی
- تامین انرژی(به عنوان مثال انرژی حاصل از آب)
- حفاظت از تنوع زیستی و احیای آن
جنگل ها و درختان نقش مهمی در فرآیندهای هیدرولوژیکی در حوضه‌های آبخیز ایفا می‌کنند و حدود هفتاد درصد منابع آب شیرین موجود در جهان برای نیازهای شرب، کشاورزی، صنعتی و زیست محیطی، آب‌های حوضه جلگه‌ای و کوهستانی به کمک آنها فراهم می‌شود.
عمده اهداف اجرای فعالیت‌های آبخیزداری شامل موارد ذیل می‌شود:
- مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز؛
- کاهش فرسایش خا ک و رسوب دهی؛
- کنترل هرز آب‌ها؛
- تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی؛
- کاهش سیل خیزی و بهره‌وری بهینه از نزولات آسمانی؛
- ارتقا ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم؛
- توسعه فعالیت‌های مطالعاتی؛
- تعیین ضوابط و استانداردها و ارزیابی اثرات اقدامات؛
- تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره‌برداری بهینه از اراضی و…
شاید برایتان جالب باشد نظر چند متخصص در این حوزه را نیز در مورد پروژه آبخیزداری بدانید:
دکتر فرود شریفی «استاد تمام و عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری»
با انجام عملیات آبخیزداری میزان آب چشمه‌ها، قنوات و چاهها افزایش می یابد و آبخیزداری در کاهش شوری آب های زیرزمینی و کاهش فرسایش خاک تأثیر بسزایی دارد. عملیات آبخیزداری سبب افزایش حاصلخیزی و رطوبت خاک شده و در نتیجه افزایش محصولات کشاورزی را به دنبال خواهد شد. از فواید دیگر آبخیزداری، تأمین آب شرب شهری است.
دکتر محسن محسنی ساروی «استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران (بازنشسته)»
عملیات آبخیزداری با جنگلکاری و نهالکاری نقش بسیار مؤثری در کنترل سیلاب دارد. جنگلکاری و پوشش انبوه درخت در بالادست حوزه آبخیز باعث می‌شود از شدت برخورد بارش به زمین کاسته شود و آب پس از برخورد با درختان و کاهش شدت آن به‌آرامی در خاک نفوذ یابد و از تشکیل سیلاب و خسارت جانی و مالی جلوگیری کند، بنابراین ما باید از بالادست حوزه آبخیز و قله کوهها و دامنه‌ها تا پایین‌دست حوزه آبخیز مدیریت کنیم و از ایجاد خسارت های سیل جلوگیری کنیم.
دکتر سیدحمیدرضا صادقی «استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس»
بی‌تردید در مسیر حفظ منابع خاک، آب و پوشش گیاهی، به‌کارگیری طرح‌ها و پروژه‌های مدیریت مشارکتی و جامع حوزه‌های آبخیز با اتکا به توانمندی‌های آبخیزنشینان و استفاده از دانش بومی آنها و تأکید بر مفهوم آبخیزداری سازگار با تأکید بر توان اکولوژیک هر منطقه راهگشا بوده و به‌عبارت بهتر با پیشتازی و همراهی مردم بزرگوار کشورمان، اجرا، مدیریت و نگهداری طرح‌ها امکان‌پذیر خواهد بود.
دکتر محمد رضا جهانسوز «استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران»
متاسفانه باید گفت علیرغم مشکلاتی که در زمینه آب با آن مواجهیم، (باید توجه بیشتری به آبخیزداری می شد) ولی به آبخیزداری توجهی نشده است و اینکه کشاورزی باید در یک سیستم از آبخیز تا جالیز مورد توجه قرار گیرد. استفاده از تمام سطوح جهت درختکاری در اراضی کم بازده با اجرای عملیات آبخیزداری ، بهره‌گیری مناسب از سیلاب ، استفاده بهینه و مطلوب از عرصه‌های شیبدار و کم بازده و احیای باغ‌های سنتی با اجرای عملیات آبخیزداری می‌تواند از تخریب عرصه‌های طبیعی و افزایش فرسایش خاک جلوگیری کند.
دکتر پرویز کردوانی « استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران (بازنشسته)»
برای صرفه‌جویی در منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آن باید طرح‌هایی چون آبخیزداری عملیاتی شود اما متاسفانه به دلیل اجرایی نشدن این طرح‌ها منابع آبی زیادی هدر می‌رود.
حالا یک گزارش تصویری ببنید از طرح جامع آبخیزداری و مرتع داری شهید بابا حسن:
