تولیدمثل در شترمرغ

توسعه پرورش شترمرغ به صورت تجاری در طول دهه گذشته سبب شده تا تلاش های زیادی جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص فیزیولوژی تولیدمثل پرنده انجام گیرد. شترمرغ ها پرندگانی با تولیدمثل فصلی هستند یعنی فقط در فصل های خاصی از سال جفت گیری و تولیدمثل می کنند. (برای دانستن اطلاعات کامل تر درباره شترمرغ ها به این بخش سر بزنید)

شترمرغ ماده در سن ۲ تا ۳ سالگی و شتر مرغ نر در سن ۳ تا ۴ سالگی به بلوغ جنسی می رسد، برخی از شترمرغ های ماده ممکن است نخستین فصل آمیزشی خود را در ۱۸ ماهگی آغاز کنند. شترمرغ های نر وقتی که به بلوغ رسیدند یه سری حرکات موزون، که مرسوم به رقص بال ها است برای جلب توجه جنس مخالف انجام می دهد. شتر مرغ ماده بال های خود را باز و بسته و روی زمین می خوابد و حرکات گردن به صورت ماری انجام می دهد انگار که در جست وجوی غذا می باشد.

تشخیص شترمرغ های نر و ماده بالغ به سادگی از روی پر و بال سیاه نرها و پرهای قهوه ای – خاکستری ماده ها و نیز اندازه متفاوت بدنشان امکان پذیر است. علاوه بر این در فصل جفت گیری رنگ منقار، اطراف چشم ها و پوست استخوان های شترمرغ نر تغییر کرده و قرمز رنگ می شود.

گروه های تولید مثلی

در شرایط طبیعی شترمرغ های نر برای انتخاب جفت خود به رقابت می پردازند که باعث برخوردهایی بین شترمرغ های نر می شود. شترمرغ های نر وحشی، اغلب دارای ترکیب خانواده، متشکل از یک شترمرغ ماده اصلی و چندین شترمرغ ماده فرعی می باشند.

برای سازگاری بیشتر بین جفت ها بهتر است اجازه داد تا شترمرغ ها خودشان جفت مورد نظر خود را انتخاب کنند. برای این کار باید شترمرغ ها در کنار هم پرورش یابند تا رفتارهای تولید مثلی خود را هماهنگ سازند. بعد از انتخاب جفت می توان آن ها را به صورت گروه های دوتایی، یک شترمرغ نر و یک شترمرغ ماده و یا به صورت گروه های سه تایی، دو تا شترمرغ ماده و یک شترمرغ نر در قلمروهای جداگانه گذاشت. پن های تولید مثلی شترمرغ های اصلی در شرایط مدیریت متمرکز شامل یک نر و یک تا چهار ماده است. انتقال یک شترمرغ به جایگاه دیگر ممکن است ۵ الی ۶ هفته تخم گذاری متوقف گردد. فصل جفت گیری شترمرغ ها بین ۶ تا ۸ ماه طول می کشد.

لانه سازی

شترمرغ نر قبل از جفت گیری شروع به لانه سازی می کند. لانه تخم گذاری شترمرغ، گودالی ساده و کم عمق در زمین است که شترمرغ نر با ناخن های قدرتمند خود آن را حفر می کند. شترمرغ ها کمتر از نوک خود برای کندن زمین استفاده می کنند. پرورش دهنده می تواند با کندن گودالی کم عمق و پر کردن آن با شن درشت، به جنس نر در انتخاب جای مناسب برای آشیانه کمک کند.

کف لانه باید کاملاً صاف و هموار باشد تا از غلت خوردن و برخورد تخم ها به یکدیگر جلوگیری شود. علاوه بر این باید پشته های کوچک در حاشیه بیرونی آشیانه ساخته شود تا از ورود آب باران به لانه جلوگیری شود.

تخم گذاری

اولین تخم بارور حدود ۱۰ الی ۱۴ روز بعد از جفت گیری گذاشته می شود. پس از آن تقریباً هر روز تخم گذاری تا حدود یک کلاچ یا دسته های ۲۰ تا ۲۴ تایی انجام می شود. شترمرغ ماده تا شروع مجدد تخم گذاری در یک دسته جدید به مدت ۷ تا ۱۰ روز تخم گذاری را رها می کند. شترمرغ ها دارای قدرت تخم گذاری بالا می باشند. در صورت برداشتن تخم ها از لانه، شترمرغ ماده به تخم گذاری خود ادامه می دهد. از آنجایی که باروری تخم با افزایش تعداد تخم گذاشته شده کاهش می یابد، برخی پرورش دهندگان، فصل تخم گذاری شترمرغ را در حد ۴۰ عدد تخم محدود می کنند.

عوامل موثر برقدرت تولید تخم

۱- وراثت یا ژنتیک

ساختار ژنتیکی نقش مهمی در قدرت تخم گذاری شترمرغ ایفا می کند. تفاوت های بین زیرگونه های موجود در حیات وحش از نظر سن، بلوغ جنسی و توانایی تخم گذاری بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. شترمرغ های آفریقای شمالی کمترین تولید تخم را دارند. زیرا در هر فصل به طور متوسط ۳۲ تخم می گذارد معمولاً بین ۱۰ تا ۸۰ عدد. از طرف دیگر شترمرغ های اهلی به طور متوسط ۸۰ عدد تخم تولید می کنند که بین حداقل ۲۵ تا حداکثر ۱۰۰ عدد متغیر می باشد. در انتخاب شترمرغ نباید ملاک تخم گذاری باشد عواملی همچون باوری تخم ها و ماندگاری جوجه ها را باید مدنظر قرار داد.

۲- سن

در شترمرغ ها بین قدرت تخم گذاری و سن رابطه نزدیکی وجود دارد. با افزایش سن تخم گذاری افزایش می یابد. در اولین فصل تولید مثل، پایین بودن تخم طبیعی به نظر می رسد. عمل تخم گذاری در اوایل فصل جفت گیری در دو دوره متفاوت انجام می گیرد. این دو دوره نسبتاً کوتاه هستند، بنابراین در هر دوره کلاً ۱۲ تا ۲۰ تخم گذاشته می شود.

۳- محیط

نوسانات شدید آب و هوایی بر میزان تخم گذاری اثر می گذارد. معمولاً این اثر بیشتر در سیکل دو و سوم تولید رخ می دهد. بارندگی شدید و سرمای شدید بر تخم گذاری اثر نامطلوبی می گذارد. ممکن است پرنده هیچ تخمی در این شرایط نگذارد. به نظر می رسد این اثر محیطی بر زیرگونه ها اثرهای متفاوتی بگذارد.

نور بر زمان بلوغ جنسی و طول فصل جفت گیری اثر قابل توجهی می گذارد. استفاده از نور مصنوعی می تواند قدرت تولید تخم را تا حد چشمگیری افزایش دهد.

۴- تغذیه

جیره غذایی نقش بسزای در تخم گذاری دارد. عمده جیره غذایی  که یک شترمرغ ماده مصرف می کند برای نگهداری و تولید می باشد. ماده اصلی پوسته تخم کلسیم کربنات است. بنابراین برای تولید نرمال تخم ها و پوسته آن ها میزان کلسیم موجود در رژیم غذایی باید قبل از آغاز فصل جفت گیری افزایش یابد. کمبود مکمل کلسیم یا ویتامین D3 باعث کاهش بیش از حد تعداد تخم ها می شود.

۵- سلامتی

سلامتی کلی گله شترمرغ ها بر قدرت تولید تخم اثر می گذارد. تعدادی زیادی از بیماری ها و انگل ها در تشکیل و تکامل تخم اثر می گذارد. همچنین تعداد تخم ها را کاهش می دهد. یکی دیگر از مشکلاتی که می تواند بر تخم گذاری اثر بگذارد مربوط به رحم شترمرغ ماده است. اگر لوله رحم به طور کامل شکل نگیرد، ممکن است شترمرغ های ماده تخمک گذاری داخلی کنند. شیپور فالوپ هم نمی تواند تخمک ها را دریافت کند. بنابراین تخمک ها در حفره شکمی باقی می ماند. شکم این شترمرغ ها از حالت عادی بزرگتر است. پایین افتادگی لوله رحم مشکل دیگری است که معمولاً برای شترمرغ های ماده ی جوان در اولین فصل جفت گیری رخ می دهد. در این شرایط شترمرغ نمی تواند تخم های خود را از بدن خارج کند.

۶- عوامل روحی – روانی

شرایط استرس زا، قدرت تولید پرندگان را تحت تاثیر قرار می دهد، بنابراین باید همیشه مانع از بروز شرایط استرس زا شویم.