چرم شترمرغ

پوست حیوانات گرچه به ظاهر ارزش ناچیزی از كل وزن یك حیوان را شامل می ­شود و معمولاً بعنوان یك فرآورده فرعی در نظر گرفته می ­شود ولی تبدیل آن به یك فرآورده چرمی با ارزش بسیار بالا، اهمیت ویژه ای به آن می ­بخشد. از آنجایی كه سالیانه مقدار قابل توجه ای چرم آماده (فرآورده نهائی حاصل از عمل آوری پوست خام) وارد كشور می شود و از طرف دیگر پوست خام نیز بعنوان ماده خام اولیه از كشورمان صادر می ­شود، بنظر می­ رسد كه توجه به توسعه صنعت چرم­ سازی در داخل كشور ضروری  و نیاز به دقت نظر بیشتری دارد.

صنعت چرم ­سازی دارای ویژگی­ هایی است كه امكان گسترش آن را در داخل كشور تسهیل می ­نماید. این ویژگی ­ها عبارتند از:

۱ – عمده ­ترین ماده اولیه در صنعت چرم ­سازی پوست خام است كه در داخل كشور امكان تهیه آن وجود دارد.

۲ – صنعت چرم ­سازی از فناوری نسبتاً ساده ­ای استفاده می­ نماید كه غالباً مكانیكی و قابل ساخت در ایران می باشد.

۳ – صنعت چرم ­سازی با توجه به آنچه كه در تركیب سرمایه و نیروی كار آن وجود دارد، صنعتی كاربر است و با عنایت به نیروی كار فراوان موجود در كشور از نظر اشتغال­ زایی نیز حائز اهمیت است.

آسیب­ های وارده به پوست

 آسیب دیدن پوست در زمان زنده بودن حیوان

عیوبی كه در زمان زنده بودن حیوان در پوست ایجاد، می ­توانند در اثر سه دسته از عوامل بوجود آمده باشند:

۱– عوامل مكانیكی: این عوامل باعث ایجاد زخم در پوست شده و امكان ایجاد عفونت نیز وجود دارد. پس از التیام زخم­ های ایجاد شده آثار آن ها روی پوست باقیمانده و در مراحل دباغی پوست و تبدیل آن به چرم ایجاد مشكل می­ نمایند. عواملی از قبیل: سیم خاردار، لبه تیز قسمت ­های فلزی بكار رفته در تاسیسات جزو عوامل مكانیكی هستند كه باعث ایجاد عیوب پوست می­ شوند.

خراش ­هائی كه بوسیله سیم خاردار بر روی پوست ایجاد می­ شوند عمیق بوده و بسختی التیام می­ یابند و آثار آن ها در پوست باقی می ­ماند. چرم حاصل از این­ گونه پوست­ ها در قسمتی كه خراش ایجاد شده بود، پاره می­ گردد.

۲ –بیماری­ های پوستی و انگل ­های خارجی: این عوامل نیز از طریق ایجاد عفونت و سوراخ­ هائی كه در پوست بوجود می­ آورند باعث آسیب دیدن آن شده و از ارزش پوست می­ كاهند.

۳– سایر عوامل: غیر از عوامل ذكر شده در بالا، عوامل مختلف زیادی را می ­توان نامبرد كه در كیفیت پوست موثرند. برخی از این عوامل بشرح زیر می­ باشند:

وضعیت جایگاه پرورش: پوست حیواناتی كه در سالن­ های تنگ و تاریكی كه میزان سطح پنجره­ های نورگیر آن از یك دهم كف جایگاه كمتراست، نگهداری می­ شوند و نور كافی دریافت نمی­ كنند در اثر بروز مشكل در تبدیل پیش ویتامین­ ها به ویتامین D و متابولیسم كلسیم، خشك و بی­ دوام شده و عدم مرغوبیت آن در طی عملیات دباغی نمایان می ­گردد.

تغذیه: تجربه نشان داده است كه در اثر تغذیه ناقص و غیر كافی ابتدا پوست خشك می­ شود و در ادامه حالت ارتجاعی خود را به كلی از دست می ­دهد. چرم ­هائی كه از چنین پوست ­هائی ساخته می­ شوند فاقد مغز بوده و با دست به آسانی چین نمی ­خورند.

 آسیب دیدن پوست بعد از كشتار 

آسیب دیدن پوست در موقع ذبح و پوست كندن اساسی ­ترین عیب­ هائی است كه سبب كاهش قیمت پوست شده و ارزش آن را به نصف تقلیل می ­دهد. این آسیب­ ها بعلت معایب كشتار و نقایص كشتارگاه می ­باشد.

نكاتی كه در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:

۱ – تسریع در عملیات پوست كنی و نحوه اجرای آن: بعد از ذبح حیوان و کندن پرها، عملیات پوست كنی شروع می ­شود. برای شروع عملیات، باید محیطی تمیز، خشك و غیرآلوده را در نظر گرفت. ضمناً در هنگام كشتار از زمین زدن حیوان بخصوص در قسمت­ هائی كه مجاور استخوان ­ها می ­باشند، بعلت صدمه دیدن یا زخمی شدن پوست، پرهیز كرده و همچنین از كشیدن لاشه به اطراف و بالاخره ایجاد هر گونه خراش باید جلوگیری نمود.

باد كردن پوست نیز در تسریع و سهولت كار پوست كنی كمك زیادی می ­نماید. بعد از انجام عمل دمیدن و هدایت كردن هوا در كلیه نقاط بدن حیوان، باید شكاف طولی در روی خط میانی شكم دام ایجاد نمود. معمولاً شكاف مزبور از زیر فك پائین شروع شده و از وسط گردن و سینه عبور كرده و به مقعد خاتمه می­ یابد. برای برش دست یا پا، شكاف را باید از زیر سم در سطح داخلی پوست شروع و مستقیماً تا برش میانی امتداد داد و بالاخره برای كندن پوست بدن با فشاردست پوست را جدا نمود. بواسطه چربی زیادی كه در بافت پیوندی پوست موجود است این عمل به آسانی انجام می ­گیرد مگر در موارد استثنائی كه حیوان مریض باشد. در عمل پوست كنی باید دقت و مراقبت زیادی كرد زیرا بسیاری از سوراخ ­ها و خراش­ های موجود در پوست در این مرحله بوجود می ­آیند. در این هنگام باید بخصوص سعی شود چربی ­های روی لاشه از پوست جدا گردند و همچنان روی لاشه باقی بمانند.

۲ – خودداری از كشتار دام ­های خسته: در كشتارگاه باید متوجه بود كه از كشتار دام­ های خسته خوداری شود زیرا بر اساس بررسی ­های بعمل آمده، بواسطه خستگی مقدار زیادی اسید لاكتیك در عضلات جمع می ­گردد و محیط اسیدی در كل محیط بدن بوجود می آید. پیدایش محیط اسیدی در بدن بخصوص روی پوست حیوان تأثیر گذاشته و در نتیجه ذخیره اسید در پوست به نحو محسوسی بالا می ­رود. اگر چنین حیوانی كشتار شود، علاوه بر اینكه گوشتش از كیفیت خوبی برخوردار نیست، پوستش نیز در اثر اسیدی بودن، هنگام دباغی و عمل آوری پوست در عملیات چرم­ سازی اشكالات زیادی بوجود می ­آورد.

پوست یا چرم­ هائی كه pH آنها اسیدی است، اغلب رنگ ­ها را كه بیشتر آن ها خاصیت قلیائی دارند، به سختی پذیرفته و چنانچه رنگ بیشتری به این منظور مصرف شود، رنگ چرم تند و روی هم رفته بد منظره و غیر طبیعی می­ گردد.

امروزه در كشتارگاه ­های جدید سعی می ­شود جایگاهی بعنوان سالن انتظار كشتارگاه ضمیمه كشتارگاه گردد تا دام­ هائی كه برای كشتار به آنجا آورده می ­شوند، پس از مدتی استراحت و رفع خستگی آماده كشتار شوند.

انتخاب محصولات چرمی شترمرغ و مراقبت و نگهداری از آن

۱-  انتخاب محصولات چرمی شترمرغ

چرم شترمرغ از قویترین چرم­ های تجاری موجود در دنیا است. این چرم با ساختار متفاوت و عالی و منحصر بفرد جای پرهای شترمرغ، به راحتی قابل تشخیص است و تولید مصنوعی آن مشکل است. محصولات چرمی شترمرغ مانند طرح­ های مشابه چرم گاوی و دیگر چرم ­ها ساخته می ­شود. کت، نیم تنه، دامن، شلوار، کلاه، کیف ­های پول و اداری،جلد کتاب … از این قبیل محصولات چرمی هستند.

کیفیت فوق العاده و نادر بودن چرم شترمرغ به این معناست که محصولات شترمرغ بسیار گرانتر از محصولات معمولی و متداول هستند. اما در نظر داشته باشید که میانگین عمر محصولات چرمی شترمرغ  بیش از ۲۵ سال است، بنابراین ارزش واقعی آن کاملاًمشخص است.

 چرم شترمرغ را از روی تعداد و اندازه جای پرهای شترمرغ، تفاوت طرح روی ساق پای شترمرغ و رنگ ها، انتخاب کنید. چرم ­های ارزان شترمرغ معمولاً جای پرهای کمتری دارند و لایه رنگ­ های تخت و نازک است. برخی از محصولات چرمی در داخلشان از چرم ­های ارزانتر استفاده می ­شود.  رنگ­های روشن که پرداخت آنها براق باشند بهترین نوع رنگ هستند. اما این نوع فرآیند دباغی از نظر زمان بسیار طولانی و هزینه بر است. حدود ۸-۶ هفته طول می­ کشد تا پوست خام شترمرغ برای رنگ­ های روشن و براق دباغی شود.

 ۲- مراقبت و نگهداری

چرم شترمرغ بسیار محکم و بادوام است و در واقع نیازی به مراقبت ندارد. زیبایی ذاتی چرم شترمرغ با گذشت زمان افزایش می ­یابد و همانطور که از عمرش می­ گذرد پتینه قابل توجهی بدست می­ آورد. به همین دلیل محصول چرم شترمرغ شما با گذشت ۱۰ سال نسبت به زمانی که تازه آن را خریده بودید بهتر به نظر می ­رسد. فرآیند دباغی مخصوص این امکان را فراهم می ­آورد که چرم شترمرغ ظاهر تازه خود را حفظ کند حتی وقتی که با چیزی آلوده شود. در صورت آلودگی به سادگی با یک دستمال نم­دار آن را پاک کنید. برای لکه­ های قویتر با صابون ملایم و دستمال نم دار آنرا تمیز کنید. از حلال یا پاک کننده های قویتر استفاده نکنید. اگر می­ خواهید انعطاف پذیری چرم شترمرغ بیشتر شود از واکسی با پایه موم مانند روغن سمور یا زنبور عسل استفاده کنید.