چرم شترمرغ
پوست حیوانات گرچه به ظاهر ارزش ناچیزی از كل وزن یك حیوان را شامل می شود و معمولاً بعنوان یك فرآورده فرعی در نظر گرفته می شود ولی تبدیل آن به یك فرآورده چرمی با ارزش بسیار بالا، اهمیت ویژه ای به آن می بخشد. از آنجایی كه سالیانه مقدار قابل توجه ای چرم آماده (فرآورده نهائی حاصل از عمل آوری پوست خام) وارد كشور می شود و از طرف دیگر پوست خام نیز بعنوان ماده خام اولیه از كشورمان صادر می شود، بنظر می رسد كه توجه به توسعه صنعت چرم سازی در داخل كشور ضروری و نیاز به دقت نظر بیشتری دارد.
صنعت چرم سازی دارای ویژگی هایی است كه امكان گسترش آن را در داخل كشور تسهیل می نماید. این ویژگی ها عبارتند از:
۱ – عمده ترین ماده اولیه در صنعت چرم سازی پوست خام است كه در داخل كشور امكان تهیه آن وجود دارد.
۲ – صنعت چرم سازی از فناوری نسبتاً ساده ای استفاده می نماید كه غالباً مكانیكی و قابل ساخت در ایران می باشد.
۳ – صنعت چرم سازی با توجه به آنچه كه در تركیب سرمایه و نیروی كار آن وجود دارد، صنعتی كاربر است و با عنایت به نیروی كار فراوان موجود در كشور از نظر اشتغال زایی نیز حائز اهمیت است.
آسیب های وارده به پوست
آسیب دیدن پوست در زمان زنده بودن حیوان
عیوبی كه در زمان زنده بودن حیوان در پوست ایجاد، می توانند در اثر سه دسته از عوامل بوجود آمده باشند:
۱– عوامل مكانیكی: این عوامل باعث ایجاد زخم در پوست شده و امكان ایجاد عفونت نیز وجود دارد. پس از التیام زخم های ایجاد شده آثار آن ها روی پوست باقیمانده و در مراحل دباغی پوست و تبدیل آن به چرم ایجاد مشكل می نمایند. عواملی از قبیل: سیم خاردار، لبه تیز قسمت های فلزی بكار رفته در تاسیسات جزو عوامل مكانیكی هستند كه باعث ایجاد عیوب پوست می شوند.
خراش هائی كه بوسیله سیم خاردار بر روی پوست ایجاد می شوند عمیق بوده و بسختی التیام می یابند و آثار آن ها در پوست باقی می ماند. چرم حاصل از این گونه پوست ها در قسمتی كه خراش ایجاد شده بود، پاره می گردد.
۲ –بیماری های پوستی و انگل های خارجی: این عوامل نیز از طریق ایجاد عفونت و سوراخ هائی كه در پوست بوجود می آورند باعث آسیب دیدن آن شده و از ارزش پوست می كاهند.
۳– سایر عوامل: غیر از عوامل ذكر شده در بالا، عوامل مختلف زیادی را می توان نامبرد كه در كیفیت پوست موثرند. برخی از این عوامل بشرح زیر می باشند:
وضعیت جایگاه پرورش: پوست حیواناتی كه در سالن های تنگ و تاریكی كه میزان سطح پنجره های نورگیر آن از یك دهم كف جایگاه كمتراست، نگهداری می شوند و نور كافی دریافت نمی كنند در اثر بروز مشكل در تبدیل پیش ویتامین ها به ویتامین D و متابولیسم كلسیم، خشك و بی دوام شده و عدم مرغوبیت آن در طی عملیات دباغی نمایان می گردد.
تغذیه: تجربه نشان داده است كه در اثر تغذیه ناقص و غیر كافی ابتدا پوست خشك می شود و در ادامه حالت ارتجاعی خود را به كلی از دست می دهد. چرم هائی كه از چنین پوست هائی ساخته می شوند فاقد مغز بوده و با دست به آسانی چین نمی خورند.
آسیب دیدن پوست بعد از كشتار
آسیب دیدن پوست در موقع ذبح و پوست كندن اساسی ترین عیب هائی است كه سبب كاهش قیمت پوست شده و ارزش آن را به نصف تقلیل می دهد. این آسیب ها بعلت معایب كشتار و نقایص كشتارگاه می باشد.
نكاتی كه در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
۱ – تسریع در عملیات پوست كنی و نحوه اجرای آن: بعد از ذبح حیوان و کندن پرها، عملیات پوست كنی شروع می شود. برای شروع عملیات، باید محیطی تمیز، خشك و غیرآلوده را در نظر گرفت. ضمناً در هنگام كشتار از زمین زدن حیوان بخصوص در قسمت هائی كه مجاور استخوان ها می باشند، بعلت صدمه دیدن یا زخمی شدن پوست، پرهیز كرده و همچنین از كشیدن لاشه به اطراف و بالاخره ایجاد هر گونه خراش باید جلوگیری نمود.
باد كردن پوست نیز در تسریع و سهولت كار پوست كنی كمك زیادی می نماید. بعد از انجام عمل دمیدن و هدایت كردن هوا در كلیه نقاط بدن حیوان، باید شكاف طولی در روی خط میانی شكم دام ایجاد نمود. معمولاً شكاف مزبور از زیر فك پائین شروع شده و از وسط گردن و سینه عبور كرده و به مقعد خاتمه می یابد. برای برش دست یا پا، شكاف را باید از زیر سم در سطح داخلی پوست شروع و مستقیماً تا برش میانی امتداد داد و بالاخره برای كندن پوست بدن با فشاردست پوست را جدا نمود. بواسطه چربی زیادی كه در بافت پیوندی پوست موجود است این عمل به آسانی انجام می گیرد مگر در موارد استثنائی كه حیوان مریض باشد. در عمل پوست كنی باید دقت و مراقبت زیادی كرد زیرا بسیاری از سوراخ ها و خراش های موجود در پوست در این مرحله بوجود می آیند. در این هنگام باید بخصوص سعی شود چربی های روی لاشه از پوست جدا گردند و همچنان روی لاشه باقی بمانند.
۲ – خودداری از كشتار دام های خسته: در كشتارگاه باید متوجه بود كه از كشتار دام های خسته خوداری شود زیرا بر اساس بررسی های بعمل آمده، بواسطه خستگی مقدار زیادی اسید لاكتیك در عضلات جمع می گردد و محیط اسیدی در كل محیط بدن بوجود می آید. پیدایش محیط اسیدی در بدن بخصوص روی پوست حیوان تأثیر گذاشته و در نتیجه ذخیره اسید در پوست به نحو محسوسی بالا می رود. اگر چنین حیوانی كشتار شود، علاوه بر اینكه گوشتش از كیفیت خوبی برخوردار نیست، پوستش نیز در اثر اسیدی بودن، هنگام دباغی و عمل آوری پوست در عملیات چرم سازی اشكالات زیادی بوجود می آورد.
پوست یا چرم هائی كه pH آنها اسیدی است، اغلب رنگ ها را كه بیشتر آن ها خاصیت قلیائی دارند، به سختی پذیرفته و چنانچه رنگ بیشتری به این منظور مصرف شود، رنگ چرم تند و روی هم رفته بد منظره و غیر طبیعی می گردد.
امروزه در كشتارگاه های جدید سعی می شود جایگاهی بعنوان سالن انتظار كشتارگاه ضمیمه كشتارگاه گردد تا دام هائی كه برای كشتار به آنجا آورده می شوند، پس از مدتی استراحت و رفع خستگی آماده كشتار شوند.
انتخاب محصولات چرمی شترمرغ و مراقبت و نگهداری از آن
۱- انتخاب محصولات چرمی شترمرغ
چرم شترمرغ از قویترین چرم های تجاری موجود در دنیا است. این چرم با ساختار متفاوت و عالی و منحصر بفرد جای پرهای شترمرغ، به راحتی قابل تشخیص است و تولید مصنوعی آن مشکل است. محصولات چرمی شترمرغ مانند طرح های مشابه چرم گاوی و دیگر چرم ها ساخته می شود. کت، نیم تنه، دامن، شلوار، کلاه، کیف های پول و اداری،جلد کتاب … از این قبیل محصولات چرمی هستند.
کیفیت فوق العاده و نادر بودن چرم شترمرغ به این معناست که محصولات شترمرغ بسیار گرانتر از محصولات معمولی و متداول هستند. اما در نظر داشته باشید که میانگین عمر محصولات چرمی شترمرغ بیش از ۲۵ سال است، بنابراین ارزش واقعی آن کاملاًمشخص است.
چرم شترمرغ را از روی تعداد و اندازه جای پرهای شترمرغ، تفاوت طرح روی ساق پای شترمرغ و رنگ ها، انتخاب کنید. چرم های ارزان شترمرغ معمولاً جای پرهای کمتری دارند و لایه رنگ های تخت و نازک است. برخی از محصولات چرمی در داخلشان از چرم های ارزانتر استفاده می شود. رنگهای روشن که پرداخت آنها براق باشند بهترین نوع رنگ هستند. اما این نوع فرآیند دباغی از نظر زمان بسیار طولانی و هزینه بر است. حدود ۸-۶ هفته طول می کشد تا پوست خام شترمرغ برای رنگ های روشن و براق دباغی شود.
۲- مراقبت و نگهداری
چرم شترمرغ بسیار محکم و بادوام است و در واقع نیازی به مراقبت ندارد. زیبایی ذاتی چرم شترمرغ با گذشت زمان افزایش می یابد و همانطور که از عمرش می گذرد پتینه قابل توجهی بدست می آورد. به همین دلیل محصول چرم شترمرغ شما با گذشت ۱۰ سال نسبت به زمانی که تازه آن را خریده بودید بهتر به نظر می رسد. فرآیند دباغی مخصوص این امکان را فراهم می آورد که چرم شترمرغ ظاهر تازه خود را حفظ کند حتی وقتی که با چیزی آلوده شود. در صورت آلودگی به سادگی با یک دستمال نمدار آن را پاک کنید. برای لکه های قویتر با صابون ملایم و دستمال نم دار آنرا تمیز کنید. از حلال یا پاک کننده های قویتر استفاده نکنید. اگر می خواهید انعطاف پذیری چرم شترمرغ بیشتر شود از واکسی با پایه موم مانند روغن سمور یا زنبور عسل استفاده کنید.
